291 - Beskamjend

Freedtemiddei is myn frijwilligersmiddei; ik doch mei oan it saneamde besiteprojekt fan it Reade Krús. Sûnt in jier of trije stap ik dy middei op de fyts of yn de auto om in wat âlder mantsje of froutsje op te sykjen. Yn it begjin siet ik likernôch alle freedtemiddeis mei in hear oan de kofje yn de Intratuin. Mei in taartsje of fulde koek fansels. Alle wiken betocht er wol in boadskipke foar dat túnsintrum: pear fioeltsjes foar op it terraske, trije Gerbera’s foar it spesjale faaske dat er op  de kast hie, in kryststikje... Hij riede der op in avensearstoel hinne en ik rûn yn heech tempo njonken him. Foar it stikje rinnen fan de ‘scootmobiel’ nei in gewoane stoel yn it túnkaffee, hie er in stôk mei. Oan dizze besites kaam in ein om’t er eins noch te goed en aktyf wie. Dan wienen der wol oare âldere minsken yn de stêd dy’t mear dy twa oeren oandacht yn de wike, nedich hienen.

Sa kaam ik yn de kunde mei in lyts, brekber froutsje mei in skerpe tonge. Sy siet yn Borniaherne om’t allinnich thús wenje echt net mear koe. En dat fûn se ferskriklik: gjin plakje foar harsels, op in keamer sliepe mei in folslein ûnbekende, gjin lekkere bank om yn te ploffen mei in boek... en gjin boekekast. Begryplik dat se net sa aardich tsjin my wie: se wie boas en ferbittere. Al hoe kâld it bûten wie, se woe der út. Om’t se net self in rolstoel hie, lienden wy freedtemiddeis ien fan it hûs... mei heallege bannen. Sa’n rolstoel is dan net sa maklik foarút te triuwen. Sa’n kuierke waard foar my in wiere ‘workout’. Op in gegeven momint hoegde se net nei bûten, mar woe se wol nei de moadesjo yn de rekreaasjeseal. Yn it skoft wie se sa wurch dat se wol wer werom woe nei dy ferskriklike keamer mei dy twa bêden. In wike letter lei se yn de spesjale keamer foar minsken dy’t ‘oan harren ein binne’. En twa dagen letter wie se ferstoarn. Hie se de lêste dagen dochs noch in keammerke foar har allinne hân. Wat ik my benammen heuge kin, fan de lêste kear dat se der noch by wie, wienen har skonken. Om’t se focht fêsthold, wienen har tinne skonkjes yn wynsels pakt. En dêr spruts ‘ûnpersoanlikens’ út; se wie in nûmer yn in grutte massa minsken wurden. Op de wynsels wie de datum skreaun fan de dei dat se de ‘farske’ wynsels krige hie...

Ik moast de dea fan dizze frou al efkes ferwurkje en waard pas nei in pear wiken sûnder freedbesites foarsteld oan in oare frou. Leave, prachtige Liwwadder. In soad moaie oantinkens oan har, mar ek ien beskamsume...

Noch net sa gekke lang lyn wie it yn it nijs: it fjouwerentweintich-oeren-ruft. In ynlizzer dy’t in folwoeksene in hiele dei drage kin en dêr’t hy of sy mar omraak yn plasse kin. Dat it ruft wol 24 oeren mei kin, is gjin ‘service’ tsjinoer de drager. It is net om de persoan mei ‘it learke stikken’ in gefoel fan betrouwen te jaan. Nee, it ruft is útfûn sadat men yn fersoargingshûzen bewenners mar ien kear deis hoege te ferskjinjen. En dat skeelt in moai soad tiid! Want it giet fansels net om soarch, oandacht, kontakt en in weardich bestean. It giet om tiid, jild en doelmjittigens.

Yn it hûs dêr’t de leave Liwwadder yn wenne, hienen se it fjouwerentweintich-oeren-ruft net. Dêr moasten de bewenners geregeld ferskjinne wurde. Dat dat moat betsjut noch net, dat dat ek bart. En sa kaam ik der ris by har yn en kaam de beskamjende rook fan in te fol ruft my fuort temjitte. Ik die as rûkte ik neat besûnders. It wie nammentlik net har ynkontinintsje, it dragen fan in ruft en de rook dy’t de sitewaasje beskamsum makken. It is betiden ús âldereinsoarch dy’t my de eagen ta de holle út skamje.